logo s-Gravendeel

Digitaal dorp
s-Gravendeel

Alles over s-Gravendeel...

Over 's-Gravendeel

Ligging

's-Gravendeel is een landelijke dorp in Zuid-Holland, en behoort tot gemeente Hoeksche Waard. Het is gelegen in het oostelijk gedeelte van de Hoeksche Waard, aan de westoever van de Dordtsche Kil. 's-Gravendeel heeft twee buurtschappen: Schenkeldijk en De Wacht.

Per 1 januari 2007 is 's-Gravendeel geen zelfstandige gemeente meer vanwege samenvoeging met gemeente Binnenmaas. Gemeente Binnenmaas bestond vanaf die datum uit de zes dorpen 's-Gravendeel, Heinenoord, Maasdam, Mijnsheerenland, Puttershoek en Westmaas, plus de buurtschappen Blaaksedijk, Goidschalxoord, Greup, Kuipersveer, Schenkeldijk, Sint-Anthoniepolder en De Wacht. Op 1 januari 2019 is Binnenmaas heringedeeld met de gemeenten Cromstrijen, Korendijk, Oud-Beijerland en Strijen tot de nieuwe gemeente Hoeksche Waard.

Via de Kiltunnel is er een aansluiting op de A16 (Rotterdam-Breda) en op de N3 (rondweg Dordrecht richting Papendrecht). In westelijke richting is er op circa 10 kilometer een aansluiting op de A29 (Rotterdam-Hellegatsplein), welke in het noorden door de Heinenoordtunnel voert en in het zuiden over de Haringvlietbrug.

's-Gravendeel beschikt over een gemeentelijke haven.

De officiële gemeentelijke website vindt u op www.gemeentehw.nl.

Geschiedenis

In 1593 is 's-Gravendeel gesticht. Tot 1592 had de zee nog vrije toegang over de gorzingen van Bonaventura, de polder waarin 's-Gravendeel nu is gelegen. Een kaartfragment uit 1590 laat de plannen zien om Bonaventura met dijken te omgeven. Toen besloten de Staten van Holland, in het kader van de bedijking van de Hoeksche Waard, het gebied rondom het huidige 's-Gravendeel in te polderen. Toen de inpoldering in 1594 voltooid was werd het gebied door de Staten aan pachters uitgeleend.

De gronden in Bonaventura waren nogal verdeeld. Tot 1731 was 's-Gravendeel eigendom van de Graven van Holland. De naamgeving van het dorp is om die reden ook goed te verklaren: het deel van de Graaf (Grafelijkheid) of des Graven Deel. De drie Oranjebomen in het wapen van 's-Gravendeel herinneren nog aan de band met de Graven van Holland.

In 1731 werd het dorp verkocht aan de stad Dordrecht. 's-Gravendeel groeide uit tot een belangrijke overslaghaven. Veel schepen die over de Dordtse Kil richting Rotterdam voeren (toen de gebruikelijke vaarroute) konden wegens te grote diepgang niet verder komen dan 's-Gravendeel. Daar werden de vaak uit Suriname en Nederlands-Indië afkomstige ladingen overgeslagen op lichtere schepen.

Bij het buurtschap De Wacht hief de Rotterdamse Admiraliteit tol op de passerende schepen. Toen het Kanaal door Voorne-Putten in 1831 werd geopend en er een kortere route naar Rotterdam ontstond, verloor het dorp al snel zijn overslagfunctie.

's-Gravendeel heeft door de eeuwen heen bekend gestaan als een vlassersdorp. Er werd veel vlas verbouwd, maar er werd ook uit andere delen van het land vlas aangevoerd om bewerkt te worden. In 1950 was ongeveer 30% van de vlasroterijen en de helft van de zwingelturbines in ons land hier gevestigd. In het begin van de jaren 70 van die eeuw is de vlasindustrie echter geheel uit het dorp verdwenen. Slechts de straatnamen in de wijk Nieuw Bonaventura en enkele betonnen rootbakken herinneren nog aan deze voor 's-Gravendeel vroeger zo belangrijke industrie.

Tegenwoordig kent het dorp een agrarische en forenzenfunctie en heeft het ongeveer 9000 inwoners.

Zie ook de rubriek Historie

Wapen en vlag voormalige gemeente 's-Gravendeel

De omschrijving van het gemeentewapen, waarvan het bezit is bevestigd bij besluit van de Hoge Raad van Adel van 24 juli 1816 luidde als volgt: 'Zijnde van Goud, beladen met een fasce van Keel, verzeld van drie Oranje Boomen van Synople, staande twee en chef en een en pointe, het Schild gedekt met eene Kroon met drie Fleurons alles van Goud en vastgehouden door twee Engelen'.

Gemeentewapen voormalige gemeente 's-Gravendeel
Wapen van de voormalige gemeente 's-Gravendeel

Bij raadsbesluit van 31 oktober 1938 werd de gemeentevlag vastgesteld met de volgende omschrijving:

  1. de vlag bestaat uit drie banen van gelijke breedte, geplaatst boven elkaar;
  2. de kleurvan de bovenste baan is HARD-GEEL, van de middelste baan GROEN en van de onderste baan ROOD;
  3. op de middelste baan zijn in de bovenste helft vier ORANJE appelen aangebracht en wel op een zodanige wijze, dat deze baan door deze vier ORANJE appelen in de lengte in vijf gelijke delen wordt verdeeld, terwijl in de onderste helft van genoemde baan drie ORANJE appelen zijn aangebracht op een zodanige wijze dat hierdoor de baan in de lengte in vier gelijke delen wordt verdeeld;
  4. de lengte van de vlag verhoudt zich tot de breedte als 3 : 2.

Gemeentevlag van de voormalige gemeente 's-Gravendeel
Vlag van de voormalige gemeente 's-Gravendeel

Voor een artikel over de geschiedenis van de gemeentevlag van 's-Gravendeel zie de rubriek Historie.

Rampen

De geschiedenis van 's-Gravendeel kent ook haar rampen, zoals overstromingen, branden, enzovoorts.

Bij iedereen bekend is de overstroming van 1421 (Sint Elisabethsvloed). Vrijwel alle bebouwing in de Groote Waard werd weggevaagd. De aanstromende watermuur maakte zelfs kastelen met de grond gelijk. Vele duizenden mensen verdronken, evenals duizenden stuks vee. Ook het ambacht Weede ging ten onder.

De overstroming van 1610 zette heel de omgeving van het dorp onder water, maar de kern van het dorp zelf bleef gespaard. Door de bewoners werd dit als een wonder ervaren.

Latere overstromingen, als in de jaren 1775, 1791, 1792 en 1889 zetten het gedeelte van het dorp, dat in de Mijlpolder lag (de Renooishoek), vroeger apart bekend aal Leer- of Leijderambacht, onder water. Door de inzet van een groot deel van de bevolking bleef een doorbraak mestal tot een plaatselijke instroming beperkt.

Zeer ernstig was de overstroming in de rampnacht van 1 februari 1953 waarbij 37 mensen het leven verloren.

In 1825 en 1904 is 's-Gravendeel getroffen door grote branden.

De Dordtsche Kil

De Dordtsche Kil, in de volksmond De Kil genoemd, is door de eeuwen heen een druk bevaren rivier geweest.

Vroeger was er een levendige zeevaart. Tussen de jaren 1750 en 1800 was het jaargemiddelde aan zeeschepen ongeveer 500; dat van de beurt- en binnenschepen ongeveer 1500. De zeeschepen, die voor 's-Gravendeel voor anker gingen, waren in hoofdzaak van de Oost-Indische Compagnie en oorlogsschepen. Verscheidene inwoners van 's-Gravendeel deden dienst als loods op de vreemde schepen en brachten ze naar Rotterdam, Schiedam of Hellevoetsluis, terwijl anderen de kost verdienden met lossen en overslaggn van die schepen op de Kil.

Kiltunnel

De Kiltunnel is een tunnel voor wegverkeer onder de Dordtsche Kil tussen 's-Gravendeel en Dordrecht. Het is een toltunnel welke geopend werd op 1 oktober 1977. Langzaam verkeer en openbaar vervoer zijn echter gevrijwaard van tol. De N217 leidt door de Kiltunnel en sluit aan de Dordtse zijde aan op de industrieterreinen, de A16 en de N3.

De betaling is aan de Dordtse zijde en kan alleen per debetkaart of contant worden gedaan. Dit heeft in de jaren negentig, toen elektronisch betalen algemeen werd, af en toe tot ergernis bij de gebruikers geleid. Nu is deze wijze van werken gemeengoed geworden. Het is een toepassing van Radio frequency identification (RFID). Identificatie met radiogolven is een technologie om van een afstand informatie op te slaan en te lezen van zogenaamde RFID-"tags" die in het debetkaartje zitten.

De exploitatie van de Kiltunnel kost jaarlijks circa 8 miljoen euro, waarvan 6,5 miljoen euro wordt opgebracht door tolgelden.
(Bron: Begroting 2005 Wegschap Dordtse Kil)

Voor tarieven en meer informatie zie de website www.kiltunnel.nl.

HSL-tunnel

Een paar kilometer zuidelijker is er een tweede tunnel onder de Dordtsche Kil. Dit betreft een spoortunnel voor de HSL-Zuid.

Monumenten en kunstwerken

Zie voor monumenten en kunstwerken de rubriek Cultuur.

Streekgerecht: Seuters

's-Gravendeel heeft een eigen traditioneel streekgerecht: seuters. Inwoners van 's-Gravendeel hebben daarom de bijnaam "Seuters" gekregen. Seuters zijn kleine aardappeltjes in de schil die uren hebben staan sudderen ("seuteren") in reuzel. Tijdens evenementen op het dorp staat er vaak een kraampje waar u seuters kunt kopen. U vindt een recept in de rubriek Cultuur.